Sot zhvilluam një diskutim thelbësor mbi dokumentimin dhe hetimin e krimeve të luftës në Kosovë, duke sjellë së bashku ekspertë të përkushtuar për ruajtjen e kujtesës dhe së vërtetës historike, sigurimin e drejtësisë dhe mbrojtjen e të drejtave të viktimave.
Paneli u moderua nga Greta Avdyli, Udhëheqëse e Divizionit për Hulumtime Akademike në IKKL.
Panelistët:
Prof. Arsim Canolli – Profesor i Departamentit të Antropologjisë, Universiteti i Prishtinës, studiues dhe njohës i trashëgimisë kulturore dhe kujtesës historike kolektive, si dhe mentor i projektit katërvjeçar për dokumentimin e Masakrës së Krushës së Madhe.
Prof. Tahir Latifi – Profesor i Departamentit të Antropologjisë, Universiteti i Prishtinës, studiues dhe njohës i trashëgimisë kulturore, me fokus në kujtesën e luftës dhe ruajtjen institucionale, si dhe mentor i projektit katërvjeçar për dokumentimin e Masakrës së Krushës së Madhe.
Bekim Blakaj – Drejtor Ekzekutiv i Humanitarian Law Center Kosovo, ekspert në dokumentimin e krimeve të luftës, drejtësinë tranzicionale dhe mbrojtjen e viktimave.
Pikat Kryesore nga Diskutimi
Dokumentimi i Kujtesës dhe Përgjegjësisë:
Prof. Canolli theksoi se nuk është kurrë vonë për të dokumentuar krimet e luftës, pasi të mbijetuarit ruajnë ende kujtime të gjalla. Ai nënvizoi tre aspekte kyçe:
Koha e duhur – “Tani është momenti për më shumë mobilizim në dokumentim.”
Rrëfimi si terapi – Të mbijetuarit gjejnë forcë dhe shërim përmes ndarjes së përvojave të tyre.
Obligimi moral – Dëshmitë janë një formë nderimi për ata që humbën jetën.
Ai prezantoi konceptin “Framing but not Freezing”, duke argumentuar se kujtesa duhet të jetë një dialog i vazhdueshëm dhe jo thjesht një arkiv i pandryshueshëm.
Sfidat e Mbledhjes së Dëshmive & Roli i Muzeve:
Prof. Latifi diskutoi stigmën dhe frikën si pengesa në mbledhjen e dëshmive, duke theksuar se shumë të mbijetuar kanë ndërruar jetë para se të ndanin historitë e tyre.
Muzeu i Krushë e Madhe, i themeluar me mbështetjen e Ambasadës Amerikane dhe Komunës së Rahovecit, ruan kujtesën kolektive dhe nderon viktimat. Megjithatë, ai theksoi se mbështetja institucionale duhet të rritet për të garantuar jetëgjatësinë e këtyre iniciativave.
20+ Vite Dokumentim dhe Drejtësi Tranzicionale
Blakaj dha një pasqyrë mbi përpjekjet shumëvjeçare të HLC Kosova për dokumentimin e krimeve të luftës:
20,000 dëshmi nga të mbijetuarit, dëshmitarët dhe familjarët e viktimave.
Që nga viti 2005, një strategji për të dokumentuar çdo jetë të humbur në luftë.
2016: Krijimi i një qendre të përhershme dokumentimi, e cila paraqet historitë e viktimave.
“Pa llogaridhënie, nuk ka drejtësi. Pa drejtësi, nuk ka paqe të qëndrueshme.”
Çdo panelist theksoi se dokumentimi i krimeve të luftës është kritik—jo vetëm për ruajtjen e historisë, por për sigurimin e drejtësisë dhe parandalimin e tragjedive të ardhshme.
Shprehim mirënjohjen tonë të thellë për punën dhe përkushtimin e tyre në këtë kauzë kaq të rëndësishme.
