SI DOKUMENTOHEN KRIMET E LUFTËS?
Ndërsa krimet e kryera gjatë luftës në Kosovë mbeten një çështje kyçe për drejtësinë dhe kujtesën historike, sfida kryesore është dokumentimi i tyre i saktë dhe gjykimi brenda kornizave ligjore ndërkombëtare.
Në Sesionin 1 të Konferencës Ndërkombëtare mbi Krimet e Kryera gjatë Luftës në Kosovë, studiues të fushës trajtuan çështje kyçe si:
Shkatërrimi i trashëgimisë kulturore – ndikimi i tij në identitetin dhe kujtesën kolektive.
Dëbimi i detyruar i popullsisë shqiptare – sfidat në vërtetimin e qëllimit prapa këtyre veprimeve.
Proceset e dokumentimit dhe gjykimit – pengesat ligjore dhe rëndësia e qasjes në arkiva.
Shikoni sesionin e plotë këtu: 
https://fb.watch/xQ9-dOmJaQ/
Panelistët dhe temat e trajtuara:
Chandler Williams – Hulumtues në Institutin e Kërkimeve për Paqen në Oslo (PRIO)
Tema: “Edhe Librat: Shkatërrimi i Bibliotekave të Kosovës”
Christian Costamagna – Studiues dhe njohës i historisë së Ballkanit Perëndimor, New Europe College
Tema: “Sfidat në Vërtetimin e Qëllimit për të Dëbuar Shqiptarët nga Kosova përmes Dokumenteve Shtetërore Jugosllave dhe Serbe (1998-1999)”
Sesioni u moderua nga Greta Avdyli, Udhëheqëse e Divizionit për Hulumtime Akademike, Instituti i Krimeve të Kryera Gjatë Luftës në Kosovë
Shkatërrimi i Trashëgimisë Kulturore si Mjet i Shtypjes
Williams prezantoi një analizë mbi rolin e bibliotekave si pjesë e kujtesës kulturore dhe shënjestrimin e tyre gjatë luftës:
Bibliotekat shqiptare nuk u dëmtuan rastësisht, por u shënjestruan për të kufizuar aksesin në dije dhe për të fshirë kujtesën historike.
Shtypja kulturore filloi para luftës, përmes heqjes së materialeve në gjuhën shqipe dhe largimit të bibliotekarëve shqiptarë nga institucionet publike.
Zona me shumicë shqiptare u prekën më rëndë, duke treguar një strategji sistematike të dëmtimit të trashëgimisë kulturore.
“Një sulm mbi bibliotekën është një formë dhune që synon të fshijë identitetin.” – Chandler Williams
Sfidat në Dokumentimin e Dëbimit të Detyruar
Costamagna trajtoi sfidat në dokumentimin dhe vërtetimin e qëllimit pas dëbimit të shqiptarëve nga Kosova:
Qasja në dokumente kyçe është e kufizuar, pasi shumë arkiva jugosllave dhe serbe janë shkatërruar ose nuk janë të hapura për publikun.
Materialet e disponueshme, si fjalimet politike dhe urdhrat e brendshëm, sugjerojnë një strategji të organizuar për dëbimin e popullsisë shqiptare.
Metodat alternative si imazhet satelitore, përgjimet e inteligjencës dhe dëshmitë e të mbijetuarve luajnë një rol kyç në rindërtimin e ngjarjeve.
“Nuk është e mundur të besohet se këto ngjarje ndodhën pa një plan konkret.” – Christian Costamagna
Përfundimet kryesore nga sesioni:
Dokumentimi i saktë i krimeve është thelbësor për të siguruar drejtësi dhe për të ruajtur të vërtetën historike.
Hulumtimet akademike dhe qasja në arkiva janë të rëndësishme për proceset gjyqësore dhe për njohjen ndërkombëtare të këtyre ngjarjeve.
Ruajtja e kujtesës kolektive është një proces i vazhdueshëm që kërkon angazhim institucional dhe akademik.
Instituti për Krimet e Kryera Gjatë Luftës në Kosovë falënderon të gjithë pjesëmarrësit dhe folësit për kontributin e tyre në këtë diskutim të rëndësishëm.
